του Χάρη Μαμουλάκη*
Μέχρι σήμερα η παγκόσμια οικονομία λειτουργεί με το μοντέλο «παραγωγή-κατανάλωση-απόρριψη». Πολύτιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται για την κατασκευή υποδομών, την παραγωγή τροφίμων και καταναλωτικών αγαθών ή την παροχή ενέργειας. Όταν τα προϊόντα αυτά καταναλωθούν ή δεν είναι πλέον απαραίτητα, τότε απορρίπτονται. Ωστόσο, η γραμμική αυτή οικονομία, που βασίζεται αποκλειστικά στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, δεν αποτελεί πλέον βιώσιμη επιλογή. Θάβοντας και καίγοντας τα απορρίμματα, δεν επιβαρύνουμε μόνο το περιβάλλον. Στερούμαστε και τη δυνατότητα να αποκομίσουμε τα υπαρκτά οφέλη τους.
Αντιθέτως, η κυκλική οικονομία, εστιάζοντας στην επαναχρησιμοποίηση, στην επισκευή, στην ανανέωση, αξιοποιεί τα απόβλητα. Το νέο αυτό παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο στοχεύει στη χρήση των υλικών για μεγαλύτερο χρόνο, στη διατήρηση της προστιθέμενης αξίας τους όσο το δυνατόν περισσότερο, στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας. Και βεβαίως στη δραστική μείωση του όγκου των απορριμμάτων.
Η νέα οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα απόβλητα, έχει ήδη προετοιμάσει το έδαφος για τη μετάβαση αυτή, ανοίγοντας νέο κεφάλαιο στη διαχείριση των απορριμμάτων και στη χώρα μας. Προσβλέπει στην αύξηση του όγκου επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων τουλάχιστον κατά 65%, καθώς και στον περιορισμό της υγειονομικής ταφής τους έως 10% μέχρι το 2030.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το Περιβαλλοντικό Πάρκο Κυκλικής Οικονομίας που υλοποιείται από τον Δήμο Ηρακλείου σε συνεργασία με τον Ενιαίο Σύνδεσμο Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης. Πρόκειται για το πρώτο στην Ελλάδα πάρκο αναψυχής, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, καινοτομίας, έρευνας, διαλογής και ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών. Το πρωτοποριακό και εμβληματικό αυτό έργο θα αναπτυχθεί στη Νέα Αλικαρνασσό, αναβαθμίζοντας περιβαλλοντικά την περιοχή και συμβάλλοντας στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας στην Κρήτη.
Παράλληλα, με τις ομαδοποιημένες δραστηριότητες που θα αναπτυχθούν στην περιοχή του έργου -υφιστάμενες (ΚΔΑΥ, ΣΜΑ, ΒΙΠΕ, λαχαναγορά) και μελλοντικές- παρέχεται η ευκαιρία εφαρμογής του μοντέλου της βιομηχανικής συμβίωσης.
Επιπλέον δημιουργούνται ευκαιρίες ανάπτυξης επενδυτικών εγχειρημάτων στον ενεργειακό τομέα από πολίτες και τοπικούς φορείς στο πνεύμα του ν. 4513/2018 για τις Ενεργειακές Κοινότητες. Οι Ενεργειακές Κοινότητες αναμένεται ότι θα επιτρέψουν τη μετάβαση σε αποκεντρωμένες, αποδοτικότερες και καινοτόμες λύσεις παραγωγής και χρήσης ενέργειας που θα βασίζονται στην τοπική συμμετοχή και πρωτοβουλία.
Αξιοσημείωτη είναι η συμβολή του Πάρκου στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας, της ανάπτυξης φιλικής προς το περιβάλλον παραγωγής ενέργειας, της χρησιμοποίησης οικονομικά αποδοτικότερων ΑΠΕ, όπως η βιομάζα.
Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι δημιουργούνται 250 νέες θέσεις εργασίας, ενώ με τη συνεργασία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και φορέων το Περιβαλλοντικό Πάρκο Κυκλικής Οικονομίας θα αναδειχθεί σε κέντρο έρευνας και καινοτομίας.
Άλλωστε, η επισκεψιμότητά του εκτιμάται να ανέλθει στις 10.000 άτομα τον χρόνο. Θα είναι ανοιχτό σε πολίτες, σχολεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, παραγωγικούς φορείς, εντός και εκτός Κρήτης, συνδυάζοντας την περιβαλλοντική διαχείριση με την ενημέρωση, εκπαίδευση-καινοτομία, καθώς και την αναψυχή (παιχνίδι, περίπατο, ποδηλασία κ.λπ.).
Η ανακύκλωση εκ των πραγμάτων συνιστά μείζονα προτεραιότητα, προκειμένου να εκμεταλλευτούμε τα πλεονεκτήματα που μας παρέχουν τα απόβλητα. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί βαρύτητα σε διαδικασίες όπου η ανακύκλωση υλικών συνδυάζεται με την ανάκτηση ενέργειας. Είναι σημαντικό να βλέπουμε τα προϊόντα σαν μια ευκαιρία να δημιουργήσουμε αξία, όχι όταν κλείσουν τον κύκλο τους, αλλά σε κάθε στάδιο της «ωφέλιμης» ζωής τους. Υιοθετώντας τη στρατηγική της κυκλικής οικονομίας, πετυχαίνουμε ακόμη περισσότερα. Ό,τι προηγουμένως ήταν απόβλητο μπορεί να μετατραπεί σε πρώτη ύλη.
Το ζήτημα της ορθής διαχείρισης των απορριμμάτων καλούνται να αντιμετωπίσουν όλες οι σύγχρονες κοινωνίες. Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο με οικονομική, κοινωνική και βεβαίως με περιβαλλοντική διάσταση. Συνδέεται άρρηκτα με τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τους φυσικούς και οικονομικούς πόρους, με το πώς βλέπουμε το μέλλον μας. Ο Δήμος Ηρακλείου και ο ΕΣΔΑΚ συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό και συνεχίζουν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του προγράμματος ανακύκλωσης συσκευασιών, που υλοποιήθηκε από την Ε.Ε.Α.Α. μέσω Προγραμματικών Συμβάσεων που υπογράφτηκαν.
Είναι προφανές ωστόσο, πως η ορθή διαχείριση των απορριμμάτων δεν σχετίζεται μόνο με νομοθετικές ρυθμίσεις ή με τις υποδομές. Η επίτευξή της συναρτάται με τις κοινωνικές συμπεριφορές και νοοτροπίες. Εξαρτάται από τη δική μας προσπάθεια, τις επιλογές μας, την αλλαγή στις συνήθειές μας.
Γι’ αυτό τόσο ο Δήμος όσο και ο Σύνδεσμος έχουν θέσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους την ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Οι συστηματικές στοχευμένες δράσεις μας για την ενημέρωση, ενεργοποίηση και στήριξη των πολιτών που ήδη υλοποιούμε θα ενταθούν το επόμενο διάστημα τόσο σε δημοτικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Απώτερος σκοπός μας είναι να πείσουμε όσο γίνεται περισσότερους πως η ανακύκλωση δεν είναι κάτι εξωτικό που συγκινεί κάποιους ευαίσθητους περιβαλλοντικά συνανθρώπους μας. Αποτελεί πράξη ζωτικής σημασίας. Προσδίδει ουσία και πνοή στην ανθρώπινη υπόστασή μας.
Ο Δήμος Ηρακλείου και ο ΕΣΔΑΚ, κινούνται ήδη στον αστερισμό της καινοτομίας. Βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών για τη μετάβαση της Κρήτης στην κυκλική οικονομία.
* Προέδρου του Ενιαίου Συνδέσμου Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης (Ε.Σ.Δ.Α.Κ.)
Αντιδημάρχου Ανακύκλωσης και Καθαριότητας Ηρακλείου
